کنتاکتور چیست و وظیفه آن در تابلو برق چیست ؟

کنتاکتور یکی از ابزارهای برق صنعتی است که برای کنترل و جهت دهی جریان الکتریکی در تابلو برق های صنعتی به کار می‌رود. این تجهیز به صورت یک کلید الکتریکی طراحی شده است و وظیفه اصلی آن، قطع و وصل جریان برق( عمل سوییچ زنی) در مدارهای مختلف مانند الکتروموتورها، الکترو پمپ‌ها، بالابرها را بر عهده دارد. به طور کلی می توان گفت از کنتاکتور در تمامی تابلو برق های صنعتی استفاده می شود و عضو جدایی ناپذیر این صنعت هستند.
ساختار کنتاکتورها به گونه‌ای است که در صورت ایجاد جریان برق توسط فشار کلید های کنترلی یا اعمال جریان الکتریکی، مغناطیس درون کنتاکتور فعال شده و موجب قطع یا وصل جریان برق می‌شود.

کنتاکتور در صنعت

کنتاکتورها به عنوان یکی از تجهیزات پرکاربرد در صنعت برق مطرح هستند و با توجه به نیازهای مختلف بازار، در ابعاد ، ولتاژها و جریان‌های گوناگون طراحی و تولید می‌شوند. به طور کلی ، ساختار پیچیده و عملکرد قابل اعتماد کنتاکتورها، آنها را به ابزاری اساسی در کنترل جریان برق در سیستم‌های برق قدرت تبدیل کرده است.

کنتاکتور در ساده‌ترین توضیح، یک دستگاه سوئیچ زن ( کلید زنی) الکتریکی است که برای روشن و خاموش کردن یک مدار الکتریکی به کار می‌رود. این دستگاه به عنوان یک نوع خاص از رله قدرت محسوب می‌شود، با این تفاوت که معمولاً در دستگاه‌های با ظرفیت تحمل جریان بالا به‌کار می‌رود، درحالی‌که رله هل معمولاً در موارد با جریان کمتر استفاده می‌شود.

کنتاکتور و اجزا سازنده آن

این قطعه دارای ساختاری به‌هم‌پیوسته است و نصب آن به‌راحتی امکان‌پذیر است. کنتاکتورها از سه قسمت اصلی بوبین ، تیغه و محافظ پلاستیکی تشکیل شده اند که براساس قانون الکترومغناطیس کار می کنند. کنتاکتور یک تجهیز الکتریکی نسبتا پیچیده است که از اجزای مختلفی تشکیل شده است. این اجزا به کیفیت و عملکرد کنتاکتور تأثیر می‌گذارند. در زیر، اجزای اصلی یک کنتاکتور سه‌فاز آورده شده‌اند

1.نگهدارنده کنتاکت‌های ثابت:

– این قسمت باید دارای درجه عایقی مناسب باشد و تحمل جریان و حرارت بالا رو داشته باشند.

2. ترمینال‌ها:
– شامل ۶ ترمینال است همان محل اتصال سیم یا کابل ها

3. صفحه فلزی انتهایی:
برای نصب قسمت‌های ثابت روی کنتاکتور

4. کنتاکت‌های ثابت و متحرک:
– این کنتاکت‌ها باید در یک خط قرار گیرند و از پوشش اکسید نقره برای بالا بردن ضریب اطمینان در مقابل کار زیاد استفاده شود.

5. بوبین کنتاکتور:
– مسئول ایجاد نیروی الکترومغناطیسی برای حرکت هسته متحرک و تغییر در وضعیت کنتاکت‌ها است

6. ترمینال‌های ورودی و خروجی:
– برای اتصال کنتاکتور به مدارهای الکتریکی از این پورت استفاده می شود

7. سیستم هسته آهنی ثابت و متحرک:
– جهت حرکت متحرک و ایجاد میدان مغناطیسی همان هسته مغناطیسی می باشد.

8. قسمت جرقه گیر:
–  دارای مقاومت زیاد باشد تا در برابر گرمای حاصل از جرقه موجب قطع کنتاکتور شود. 

9. نگهدارنده کنتاکت‌های متحرک:
– بهتر است دارای درجه عایقی مناسب باشد.

این اجزا با هم تعامل کرده و تضمین می‌کنند که کنتاکتور به‌طور صحیح عمل کرده و جریان الکتریکی را به‌طور ایمن کنترل کند.

ساختار کنتاکتور

ساختار کنتاکتور به گونه‌ای است که از چندین کنتاکت تشکیل شده است. بیشتر کنتاکت‌ها از نوع کنتاکت باز (NO) هستند و زمانی که بوبین کنتاکتور برق‌دار می‌شود، این کنتاکت‌ها قدرت عملکردی را فراهم می‌کنند. این کنتاکت‌ها توانایی باز و بسته‌شدن سریع را دارند که باعث می‌شود برای تحمل بارهای بزرگ‌ تر، به ویژه در استفاده با موتورهای الکتریکی، مناسب باشند.

این قطعه قادر است رنج گسترده‌ای از جریان‌ها را پوشش دهد، از جریان‌های کم تا هزاران آمپر و ولتاژهای ۲۵ ولت تا هزاران ولت. این دستگاه در ابعاد مختلف از کوچک تا بزرگ در بازار موجود است و برای بارهای با جریان بالا که نیاز به ظرفیت بالایی برای عملکرد در جریان‌های بیش از ۵۰۰۰ آمپر و توان‌های بیشتر از ۱۰۰ کیلو وات دارند، مورداستفاده قرار می‌گیرد. زمانی که موتورهای با جریان بالا قطع می‌شوند، قوس الکتریکی تولید می‌شود. برای مدیریت و کاهش این قوس الکتریکی، از کنتاکتورها استفاده می‌شود.

عملکرد کلی کنتاکتورها به این صورت است:

عملکرد کنتاکتورها بسیار ساده و کاربردی هست که به ترتیب مراحل زیر عمل می کند
1.ورود جریان الکتریکی:
– جریان الکتریکی که در این قطعه جریان دارد، باعث برق‌دار شدن بوبین کنتاکتور می‌شود.

2. ایجاد میدان مغناطیسی:
– بوبین برق‌دار شده یک میدان مغناطیسی قوی ایجاد می‌کند.

3. حرکت جوشن یا آرمیچر
– میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط بوبین باعث حرکت آرمیچر (جوشن) کنتاکتور می‌شود.

4. اتصال یا قطع کنتاکت:
– حرکت آرمیچر باعث اتصال یا قطع کنتاکت‌ها می‌شود.

5. جریان به بار:
– در صورت اتصال کنتاکت ها ، جریان الکتریکی از این قطعه عبور کرده و به بار (دستگاهی که در مدار قرار دارد) منتقل می‌شود.

6. غیرفعال شدن (قطع مدار)
– زمانی که جریان از کنتاکتور برداشته می‌شود، بوبین بی‌برق می‌شود و کنتاکت ها را باز می‌کند و بار یا دستگاهی که کنتاکتور به آن متصل است را قطع می کند.

7. کنترل برقراری و قطع
– بوبین کنتاکتور به عنوان یک سوئیچ قابل کنترل برقراری و قطع جریان الکتریکی در مدار عمل می‌کند.

در کنتاکتورها که برای باز و بسته‌شدن سریع کنتاکت‌ها طراحی شده‌اند، کنتاکت‌های متحرک با سرعت با کنتاکت‌های ثابت برخورد و به سرعت از جای خود به‌طرف بالا جهش می‌کنند. این سیستم به سرعت و کارایی بالایی برای تحمل بارها و ایجاد اتصال یا قطع سریع مدارهای الکتریکی فراهم می‌کند.

تفاوت رله و کنتاکتور چیست؟

رله ها و کنتاکتور ها در کنار شباهت هایی که با یکدیگر دارند ولی دارای تفاوت های بسیاری هستند که در ادامه به بعضی از آنها اشاره شده است

1. کاربردها:

– تفاوت عمده بین این دو تجهیز در مکان‌های استفاده آن‌ها وجود دارد. به دلیل قدرت بیشتر این قطعه نسبت به رله، در کاربردهای پرقدرت‌تر استفاده می‌شود، در حالی‌که رله در کاربردهای کمتر قدرت مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. ظرفیت بار:
-این قطعه ها را می‌توان در مدارات با ظرفیت جریان بالا و پایین (از 9A تا 1250A) به‌کار برد. به عنوان مقابل، رله‌ها در مدارات کنترلی با ظرفیت جریان پایین (از 5A تا 10A) مورد استفاده قرار می‌گیرند.

3. طراحی:
– کنتاکتورها به‌طور عمده برای کاربردهای سه‌فاز طراحی شده‌اند، در حالی‌که رله‌ها اصولاً برای استفاده در کاربردهای تک‌فاز طراحی می‌شوند. کنتاکتورها برای مقابله با خطرات ولتاژ بالا طراحی شده‌اند و ویژگی‌های ایمنی اضافی نظیر خاصیت فنری و حذف‌کننده آرک الکتریکی را دارا هستند که رله‌ها این خصوصیات را ندارند.

4. سرعت کلیدزنی:
– کنتاکتورها در تغییر وضعیت کندتر از رله‌ها عمل می‌کنند و این ویژگی آن‌ها را برای کنترل با سیگنال‌های الکترونیکی مناسب‌تر می‌سازد.

5. مصرف برق:
– مصرف برق کنتاکتورها بیشتر از رله‌ها است، زیرا از بوبین‌های بزرگ‌تری استفاده می‌کنند.

6. اندازه و قیمت:
-این قطعه به‌دلیل استفاده در کاربردهای با ظرفیت بالا از اندازه بزرگ‌تری برخوردارند و به طبیعت گران‌تر از رله‌ها هستند.

اگر قصد خرید کنتاکتور با امکان مقایسه قیمت بین برندهای مختلف را دارید، به سایت آمپرال مراجعه کنید.

قیمت و انواع کنتاکتور

لیست قیمت انواع کنتاکتور با توجه به عوامل زیر تعین و قیمت گذاری می شود
آمپر
ولتاژ
نوع برند
گارانتی و اصالت کالا
قدرت قطع کنتاکتور
عمر مکانیکی
برای استعلام قیمت انواع کنتاکتور و گرفتن مشاوره خرید می توانید با واحد فروش شرکت آمپرال تماس برقرار کنید.

انواع کنتاکتورها
کنتاکتور ها متناسب با کاربری و باری که روی آن قرار می گیرد در مدل ها انواع مختلفی طراحی و تولید می شود
کنتاکتور سه فاز
کنتاکتور تک فاز
کنتاکتور DC
این تقسیم بندی بیشتر در بازار شناخته میشود، به طور دقیق تر می توان گفت کنتاکتورها با توجه به نوع باری که می‌توان به کنتاکت‌های آن‌ها متصل کرد و همچنین نوع ولتاژ بوبین آن‌ها به انواع و دسته‌های گوناگون تقسیم می‌شوند.

انواع کنتاکتور AC
AC1 : بار اهمی – بار سلفی خفیف – گرم‌کن برقی با ضریب توان  .۰۹۵
AC2 :  راه‌اندازی موتورهای آسنکرون روتور سیم‌پیچی شده فاقد ترمز جریان مخالف
AC2 : برای راه‌اندازی موتور آسنکرون با جریان مخالف
AC3: برای راه‌اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه‌ای .در زمان قطع جریان نامی از تیغه‌ها عبور می‌کند جریان راه‌اندازی ۵تا ۷ برابر جریان نامی است
AC4 : برای راه‌اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه‌ای با ترمز . تعداد دفعات قطع و وصل بسیار اما  در زمانی اندک
AC5a : سوئیچینگ لامپ تخلیه الکتریکی
AC5b : سوئیچینگ لامپ‌های رشته‌ای
AC6a : سوئیچینگ ترانسفورماتورها
AC6b : سوئیچینگ بانک خازنی
AC7a : بارهای القایی خفیف در تجهیزات خانگی یا بارهای مشابه
AC7b : بارهای موتوری در لوازم خانگی
AC8a : کنترل کمپرسور سیستم‌های برودتی با رله اضافه‌بار در کنار ریست دستی
AC8b : کنترل کمپرسور سیستم‌های برودتی با رله اضافه‌بار در کنار ریست خودکار
AC11 : کنتاکتور کمکی بدون داشتن کنتاکت قدرت کوپل مغناطیسی – تنها در در مدار فرمان
AC14 : کنترل بارهای الکترومغناطیسی کوچک
AC15 : کنترل بارهای الکترومغناطیسی ac

ا

نواع کنتاکتور DC

DC1 :  اهرمی بار غیر سلفی یا سلفی ضعیف – گرم‌کن
DC2 : برای راه‌اندازی موتور شنت – قطع کردن  هنگام کار
DC3 : برای راه‌اندازی موتور شنت با تعداد دفعات قطع و وصل در فاصله  زمانی اندک
DC4 : راه‌اندازی موتورهای سری و قطع و وصل در زمان کار
DC5 : راه‌اندازی موتور سری با تعداد دفعات قطع و وصل در فاصله  زمانی اندک
DC6 : کنتاکتور کمکی یا فرمان – کوپل مغناطیسی
DC13 : کنترل بارهای الکترومغناطیسی
DC14 : کنترل بارهای الکترومغناطیسی dc
برای انتخاب کنتاکتور متناسب با نوع کاربری خود می توانید با واحد فروش شرکت آمپرال تماس بگیرید
انواع جریان‌های نامی در کنتاکتورها

1. جریان دائمی (Ith2):
– جریان دائمی یا Ith2، جریانی است که در شرایط عادی و بدون قطع‌شدن از کنتاکت‌ها عبور می‌کند. این جریان نباید حرارت غیرمجاز تولید کند و کنتاکتور باید بدون نیاز به تعمیر و سرویس باقی بماند.

2. جریان هفتگی (Ith1):
– جریان هفتگی یا Ith1، جریانی است که به صورت هفتگی از کنتاکت‌ها عبور می‌کند و کنتاکت ها توانایی تحمل آن را دارند. این جریان باعث تغییر در خصوصیات کنتاکتور نمی‌شود.

3. جریان شیفتی (هشت ساعتی) (Ith):
– جریان شیفتی یا Ith، جریانی است که در هر هشت ساعت (یک شیفت کاری) با یک بار اتصال از کنتاکت‌ها عبور می‌کند.

4. جریان کار نامی (Ie):
– جریان کار نامی یا Ie، جریانی است که مرتبط با شرایط کاری کنتاکتور است. این جریان بر اساس نوع و مقدار ولتاژ بار تعیین می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر این جریان به‌طور دائمی از کنتاکتور عبور کند، مقدار Ie برابر با Ith خواهد بود.

5. جریان اتصال کوتاه (Is):
– جریان اتصال کوتاه یا Is، ماکزیمم جریان در لحظه اتصال کوتاه را نشان می‌دهد که اگر بالاتر از جریان اتصال کوتاه نوشته شده روی کنتاکتور باشد ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود.

انواع ولتاژ در کنتاکتورها

1. ولتاژ کار نامی (Ue)
– ولتاژ کار نامی یا Ue، ولتاژ مربوط به کنتاکت‌هاست که با جریان نامی Ie در آن‌ها به‌کار می‌رود. این ولتاژ تعیین‌کننده توانایی قطع و وصل، نوع و محل استفاده کنتاکتور است.
2. ولتاژ عایقی نامی (Ui)
– ولتاژ عایقی نامی یا Ui، ولتاژی است که استحکام عایقی بین کنتاکت‌ها را نشان می‌دهد.
3. ولتاژ تغذیه بوبین (Ue):
– ولتاژ تغذیه بوبین یا Ue، ولتاژی است که باید به بوبین کنتاکتور متصل شود تا کنتاکتور عملکرد داشته باشد.

برای بهترین استفاده از کنتاکتورها، لازم است که ولتاژها و جریان‌های نامی مرتبط با نوع و مقدار ولتاژ بار را به دقت مشخص کنید.

ویژگی های انتخاب یک کنتاکتور

1. سرعت قطع و وصل کنتاکتور:
– سرعت قطع و وصل کنتاکتورها زیر بار، با طراحی و انتخاب مناسب، می‌تواند بدون آسیب به آن‌ها، تا ۳۰۰۰ بار در مدت زمانی معین افزایش یابد. این ویژگی در تابلو برق هایی که نیاز به عملکرد سریع و دقیق دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است.

2. میزان تعداد دفعات قطع و وصل (عمر مکانیکی کنتاکتور):
– تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور به‌عنوان عمر مکانیکی نامیده می‌شود و با حروف از A تا F (که به‌عنوان کلاس کلید شناخته می‌شوند) مشخص می‌شود. هر حرف نشان‌دهنده تعداد بارهای مختلف قطع و وصل است. به‌عنوان مثال، حرف A نشان‌دهنده ۱۰به توان 3 بار، حرف B نشان‌دهنده ۱۰به توان 4 بار و حرف D یعنی 10 به توان 6 بار… حرف F نشان‌دهنده ۱۰به توان 8 بار قطع و وصل است. اگر عددی بعد از حروف قرار گیرد، به عنوان ضریب در نظر گرفته می‌شود.
مثلا کلاس F3 یعنی 3*108 بار قطع و وصل یا کلاس D5 یعنی 5*106 بار قطع و وصل را کنتاکتور می تواند انجام دهد.
به‌عنوان مثال ساده تر، E۳ برای طول عمر ۱۰ به توان ۷ ضربدر ۳ بار قطع و وصل به‌کار می‌رود.

3. راهنمای انتخاب کنتاکتور:
– برای انتخاب کنتاکتور، باید به مشخصات توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت باری که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود توجه کرد. همچنین، کنتاکت‌های کنتاکتور باید تحمل جریان‌های راه‌اندازی، جریان دائمی و جریان‌های اتصال کوتاه لحظه‌ای پیش‌آمده را نیز داشته باشند.

4. قدرت قطع کنتاکتور (قوس الکتریکی):
– قدرت کنتاکت‌های کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع کنتاکت‌ها به عنوان قدرت قطع کنتاکتور شناخته می‌شود. این ویژگی از اهمیت زیادی در اطمینان از عملکرد کنتاکتور در شرایط مختلف استفاده می‌شود. مشخصات مرتبط با قدرت قطع کنتاکتور در بدنه کنتاکتور یا در کاتالوگ آن قید می‌شوند.

جمع‌بندی

این قطعه، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تجهیزات در حوزه برق صنعتی، برای انجام عمل کلیدزنی قطع و وصل بار جریان الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجهیز با ویژگی‌ها و قابلیت‌های مختلف، نقش کلیدی در مدیریت برق و حفاظت از تجهیزات دارد. در این مقاله، به بررسی جزئیات این تجهیز پرداخته شد و سؤال “کنتاکتور چیست؟” پاسخ داده شد.

اگر به دنبال خرید کنتاکتور با برند‌های معتبر هستید، می‌توانید به فروشگاه تجهیزات برق صنعتی آمپرال مراجعه یا با شماره تلفن 09338088000 تماس حاصل نمایید.
آمپرال، به عنوان نماینده رسمی هیوندای، به شما کمک خواهد کرد تا بهترین کنتاکتور را با قیمت مناسب انتخاب کنید.